Ένας λατρεμένος προορισμός.

 

Οδοιπορικό Κούβα: Μια θλιμμένη επανάσταση

 

 

 

.Κείμενο-φωτογραφίες: Βικτωρία Μαζεμένου 

Να επισκεφτώ την Κούβα πριν πεθάνει ο Κάστρο, ήταν ένα στοίχημα που είχα βάλει με τον εαυτό μου! Όχι βέβαια ότι θα είχα την τιμή να τον συναντήσω, αλλά σίγουρα θα μου δινόταν η ευκαιρία να αποτιμήσω το έργο του μακροβιότερου ηγέτη που είδε ο εικοστός αιώνας.

Μετά από δέκα ώρες πτήσης από Μαδρίτη και συνολικά είκοσι-δύο ώρες σε αεροδρόμια και αέρα, έφτασα στην Αβάνα στις 21:00 τοπική ώρα.

Μάταια περίμενα την βαλίτσα μου να εμφανιστεί στον ιμάντα. Μετά από έρευνα με τους ιθύνοντες του αεροδρομίου, εντοπίστηκε στη Μαδρίτη. Με την υπόσχεση ότι θα έρθει την επόμενη μέρα και θα μου την παραδώσουν στο ξενοδοχείο, βρήκα ένα ταξί και κατευθύνθηκα προς το ξενοδοχείο μου, στην παραλία της Αβάνας.

Παρόλη την κούραση και το σκοτάδι που απλωνόταν γύρω μου, τα μάτια μου προσπαθούσαν να διακρίνουν ότι μπορούσαν από αυτή την πόλη, την χώρα του Κάστρο και της επανάστασης.

Ο ένας είναι ο Τσε, ο άλλος;

Μεγάλωσα με την επανάσταση του Κάστρο και τον μύθο που την περιέβαλλε και επιτέλους βρισκόμουνα εδώ, να δω με τα μάτια μου το σοσιαλιστικό όνειρο μιας παρέας νέων ανθρώπων, που το 1959 έστειλαν στην εξορία τον δικτάτορα Μπατίστα και ανέλαβαν την εξουσία της χώρας.

Η κίνηση στους δρόμους ήταν ελάχιστη και αφελέστατα, το απέδωσα στην προχωρημένη ώρα. Κάποια στιγμή στα αριστερά μας φάνηκε μια πλατεία, το μέγεθος της οποίας δεν μπόρεσα να αντιληφθώ εκείνη τη στιγμή. Πάνω σε δύο κτίρια στο βάθος τα πρόσωπα δύο ανθρώπων ήταν σκιαγραφημένα με έντονο φως. Το ένα πρόσωπο ήταν γνωστό, ο Τσε, το άλλο πρόσωπο όμως, μου ήταν άγνωστο.

«Η πλατεία της επανάστασης», μου έδειξε ο οδηγός του ταξί. Και σε ποιόν ανήκε το πρόσωπο που δεν αναγνώρισα; «Στον Καμίλο Σιένφουέγος» μου είπε.

Μια μεγάλη απορία γεννήθηκε στο μυαλό μου. Εντάξει, δεν είχα κάνει και διατριβή πάνω στην Κούβα, είχα όμως διαβάσει αρκετά. Τον Καμίλο γιατί δεν τον θυμάμαι;

Σύντομα φτάσαμε στο ξενοδοχείο και πήγα αμέσως για ύπνο. Την παρέα μου, τον Γιώργο και την Ευαγγελία, που είχαν έρθει τρεις ημέρες νωρίτερα θα τους συναντούσα την επομένη, στο πρωινό. Το σχέδιο ήταν να νοικιάσουμε αυτοκίνητο και για δέκα ημέρες να δούμε όση Κούβα μπορούμε.

Αρχιτεκτονική και... θλίψη

Το ξενοδοχείο βρισκόταν στην κεντρική Αβάνα, στην παραλία. Αριστερά, στο βάθος, μπορούσα να δω τα ψηλά κτίρια του Vedado (συνοικία της Αβάνας) και κάπου στα δεξιά βρισκόταν η Habana Vieja, το σημείο της πόλης που είχε χαρακτηριστεί διατηρητέο και είχε αναστηλωθεί. Παρόλο που η περιέργειά μου ήταν μεγάλη, προτεραιότητα είχε η ενοικίαση του αυτοκινήτου.

Διασχίζοντας την πόλη με κατεύθυνση την κεντρική πλατεία είχα την ευκαιρία να πάρω μια πρώτη γεύση από Αβάνα. Είχα δει άπειρες φωτογραφίες από την πόλη και το κύριο χαρακτηριστικό τους ήταν κτίρια σε αποσύνθεση. Καμιά φωτογραφία όμως, δεν μπορεί να συλλάβει το μέγεθος της αποσύνθεσης στο σύνολό της. Μια αποσύνθεση που γινόταν εντονότερη, λόγω της αρχιτεκτονικής. Από ένα κλασικό, γωνιακό, τριώροφο κτίριο δεν είχε απομείνει τίποτα εκτός από τους εξωτερικούς τοίχους. Από τα γυμνά παράθυρα του μπορούσες να δεις την οργιώδη βλάστηση να έχει καταλάβει το εσωτερικό του. Λίγο πιο κάτω δύο γυναίκες συζητούσαν πάνω σε ένα art deco μπαλκόνι, τόσο έντονο, τόσο φανταχτερό που σε συνδυασμό με τη φτώχια που το περιέβαλε, φάνταζε γελοίο.

Σε αυτή την πρώτη βόλτα στην Αβάνα μια θλίψη με κατέλαβε, μια θλίψη που έμελλε να με συντροφεύει καθ' όλη τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού και που παρέμεινε και μετά το τέλος του.

Στην κεντρική πλατεία, σε ένα από τα μεγάλα ξενοδοχεία, νοικιάσαμε αυτοκίνητο. Μετά από παζάρια η τιμή ορίστηκε στα 80 CUC για κάθε ημέρα (για κάθε ευρώ έπαιρνες 1,17 CUC). Βέβαια αυτό δεν είναι το εθνικό νόμισμα, είναι ένα νόμισμα μόνο για τους τουρίστες. Το νόμισμα που χρησιμοποιούν οι Κουβανοί είναι το National Pesos και ένα CUC είναι ίσον 24 National Pesos. Ο μέσος μισθός στην Κούβα είναι 400 National Pesos. Με άλλα λόγια, το ημερήσιο αντίτιμο για το αυτοκίνητο αντιστοιχούσε σε τέσσερις μηνιαίους μισθούς!

Η κεντρική πλατεία με το Καπιτώλιο, ήταν πράσινη, περιποιημένη και φυσικά γεμάτη κόσμο. Οι γνωστές αντίκες της Κούβας ήταν σχεδόν τα μόνα αυτοκίνητα που κυκλοφορούσαν. Εξυπηρετούσαν τις ανάγκες των τουριστών που ήθελαν έστω και για λίγο να ζήσουν την εμπειρία μιας άλλης εποχής, μιας εποχής όμως που έμελλε να είναι διαχρονική για τους ίδιους τους Κουβανούς. Τα μεγάλα ξενοδοχεία γύρω από την πλατεία, όπως επίσης και τα μουσεία ήταν καλοδιατηρημένα.

Τα υπόλοιπα κτίρια όμως, που δεν εξυπηρετούσαν συγκεκριμένους σκοπούς ήταν, το λιγότερο που θα μπορούσε να πει κανείς, ξεχασμένα. Σε ένα από αυτά τα κτίρια κάποια στιγμή στο παρελθόν, αναρτήθηκε μια σκαλωσιά, που το κάλυπτε εξωτερικά σχεδόν εξ ολοκλήρου. Καμία εργασία όμως δεν έγινε στο κτίριο αυτό, αλλά ούτε και η σκαλωσιά απομακρύνθηκε ποτέ, με αποτέλεσμα σήμερα να κοντεύει να καλυφθεί από αναρριχώμενα φυτά. Λίγο πιο πέρα, ένα δένδρο, είχε φυτρώσει στον τοίχο του τρίτου ορόφου ενός κτιρίου.

Ένας από τους δρόμους που αποκλείεται να μην περπατήσεις αν βρεθείς στην Αβάνα είναι η οδός Ομπίσπο (calle Obispo). Ένας πεζόδρομος που κατά τη διάρκεια της ημέρας έσφυζε από κόσμο και ένωνε την κεντρική πλατεία με την Παλιά Πόλη (Habana vieja).

Λίγο πριν από το τέλος του δρόμου στην Habana vieja βρισκόταν το ξενοδοχείο Ambos Mundos. Σε αυτό το γωνιακό, έντονα βαμμένο ξενοδοχείο, έμενε την δεκαετία του '30 ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ. Το δωμάτιό του, στον τελευταίο όροφο του κτιρίου έχει γίνει μουσείο και έχει καταστήσει το ξενοδοχείο αυτό πόλο έλξης για τους χιλιάδες τουρίστες που περνάνε από την Αβάνα.

Στο τέλος της Obispo, η πλατεία ήταν μια πραγματική έκπληξη. Η «plaza des Armes» με τα τεράστια δέντρα της φιλοξενούσε στην σκιά της υπαίθρια βιβλιοπωλεία. Τα περισσότερα βιβλία, όπως άλλωστε είναι φυσικό, αφορούσαν την Κούβα. Ευτυχώς υπήρχαν και μεταφράσεις στα Αγγλικά γιατί τα Ισπανικά μας ήταν περιορισμένα.

«Μια ζωή πολύ σύντομη»

Την επομένη θα αφήναμε την Αβάνα για δέκα ημέρες και έπρεπε να προμηθευτώ κάποια βιβλία. Ξεκίνησα φυσικά με την ιστορία της Κούβας. Από το μυαλό μου βέβαια δεν είχε φύγει καθόλου ο... Καμίλο Σιένφουέγος και άρχισα να ψάχνω σχετικά βιβλία, που όμως τελικά αποδείχθηκαν περιορισμένα.

«Una vida muy corta», «Μια ζωή πολύ σύντομη», μου είπε ο βιβλιοπώλης προσπαθώντας να δικαιολογήσει την έλλειψη έντυπου υλικού όσον αφορά αυτή τη προσωπικότητα. Το ενδιαφέρον όμως που έδειχνα για τον Καμίλο άρεσε στους βιβλιοπώλες γιατί όλοι τους έτρεφαν μια κρυφή λατρεία για αυτόν, τον δικό τους άνθρωπο όπως έλεγαν, που χάθηκε πριν από μισό αιώνα κάτω από πολύ περίεργες συνθήκες.

Και επειδή στην Κούβα είμαστε και επιβάλλεται να πιούμε κανένα Mohito, πήγαμε σε ένα καφέ-μπαρ. Κάποια στιγμή γνώρισα ένα νεαρό Κουβανό και μετά από τα πρώτα, πως σε λένε και τα λοιπά, άρχισα να τον ρωτάω για την ζωή του στην Αβάνα. Μόλις αυτός κατάλαβε ότι η συζήτηση άρχισε να παίρνει πολιτική διάσταση ταράχτηκε, κοίταξε γύρω του ανήσυχος και έβαλε το δάχτυλο μπροστά στο στόμα κάνοντάς μου......... σσσσς.

Αμέσως μετά με οδήγησε σε ένα τραπέζι στο βάθος του μαγαζιού, μακριά από περίεργα αυτιά, και για την επόμενη μία ώρα δεν σταμάτησε να μιλάει. Ξεκίνησε με το «Όλοι οι νέοι άνθρωποι στην Κούβα αισθανόμαστε σαν να είμαστε φυλακισμένοι» και καθώς συνέχιζε να μιλάει, η καρδιά μου σφιγγότανε. Μου είπε για τους γελοίους μισθούς, για τις Κουβανές που προσφέρουν απλόχερα τις υπηρεσίες τους στους τουρίστες για λίγα CUC και γενικά μίλησε για ένα σύστημα διεφθαρμένο και για ένα λαό καταπιεσμένο. Για μια κοινωνία χωρίς μεσαία τάξη. Με τους πλούσιους να ασκούν εξουσία και τους φτωχούς να μην μπορούν να μιλήσουν γιατί θα μπορούσαν να καταλήξουν στην φυλακή. Βασικά μου περιέγραφε μια δικτατορία που είχε φορέσει τον μανδύα της επανάστασης και του σοσιαλισμού.

Ξινό μου το έβγαλε το ποτό! Το βράδυ πήγα για ύπνο αρκετά προβληματισμένη αλλά χαρούμενη, γιατί είχα παραλάβει τη βαλίτσα μου και ήμασταν καθόλα έτοιμοι να γνωρίσουμε την Κούβα, το νησί της Καραϊβικής όπου πριν από πεντακόσια χρόνια άραξε τα πλοία του ο Χριστόφορος Κολόμβος πιστεύοντας ότι είχε φτάσει στις Ινδίες, στην Ασία. Και παρόλο που πολύ γρήγορα φάνηκε ότι είχε κάνει λάθος στις εκτιμήσεις του, τα νησιά της Καραϊβικής, από την εποχή του Κολόμβου μέχρι και σήμερα, αποκαλούνται επίσης και West Indies.

Κείμενο-φωτογραφίες:  Βικτωρία Μαζεμένου.

Μια χώρα χιλίων διακοσίων χιλιομέτρων, από άκρη σε άκρη όπως η Κούβα, δεν μπορείς να την δεις σε δέκα ημέρες! Στο δυτικό κομμάτι του νησιού βρίσκεται η πλέον ξακουστή πεδιάδα της Κούβας, η πεδιάδα Βινιάλες. Τα βουνά από ασβεστόλιθο (mogotes) αυτής της πεδιάδας που έχουν διαβρωθεί εσωτερικά δημιουργώντας σπηλιές, αποτελούν πόλο έλξης για τους χιλιάδες τουρίστες που δέχεται η Κούβα κάθε χρόνο.

   

Κούβα: Οδοιπορικό στα χρώματα της Επανάστασης

Αποφασίσαμε λοιπόν να πάμε πρώτα δυτικά και μετά ανατολικά και όπου φτάσουμε.

Αρχικός προορισμός μας το Pinar del Rio, η μεγαλύτερη πόλη δυτικά της Αβάνας. Ο αυτοκινητόδρομος υπήρξε μια αποκάλυψη… Ήταν άδειος. Ένας αυτοκινητόδρομος χωρίς αυτοκίνητα έκανε το ταξίδι αυτό μοναδικό! Μια οροσειρά, η Sierra del Rosario, εκτεινόταν κατά μήκος του αυτοκινητόδρομου στη δεξιά πλευρά και έκλεβε τα βλέμματα μας από την  επίπεδη Κουβανική γη.

«52 años de la Revolution»

Βέβαια, την μονοτονία της φύσης έσπαγε, κατά τακτά χρονικά διαστήματα, η... προπαγάνδα. Τεράστιες πινακίδες τοποθετημένες ακριβώς δίπλα στον δρόμο εξυμνούσαν την επανάσταση και είχαν σλόγκαν όπως «δουλεύετε με τάξη και πειθαρχία», «οι ήρωες του σήμερα είναι αυτοί που δουλεύουν σκληρά» και δεκάδες άλλα που δεν χόρταινες να διαβάζεις. Ανάμεσά τους και οι πινακίδες  που μέτραγαν τα χρόνια που είχαν περάσει από την επανάσταση «52 años de la Revolution».

Όσο για τους πέντε που καταδικάστηκαν από τους Αμερικάνους το 2001 για κατασκοπεία και βρίσκονταν στις  αμερικανικές φυλακές οι Κουβανοί ήταν σίγουροι ότι μια ημέρα «θα επιστρέψουν». «Volveran» έγραφε η ταμπέλα πάνω από τις φωτογραφίες των πέντε πρόσφατων ηρώων της Κούβας, τα μάτια των οποίων σε ακολουθούσαν συνέχεια μιας και το συγκεκριμένο γκρουπ ανθρώπων,  εμφανιζόταν επίσης κατά τακτά χρονικά διαστήματα.

Φτάνοντας στην πόλη Pinar del Rio, μας την έπεσαν οι ποδηλάτες. Τα αυτοκίνητα που χρησιμοποιούν οι τουρίστες, σε μια χώρα που τα μοντέλα που κυκλοφορούν είναι αμερικάνικες αντίκες και ρωσικά LADA, είναι σαν τη μύγα μες το γάλα και φυσικά γίνονται πόλος έλξης για τους δεκάδες νεαρούς που η εξυπηρέτηση των τουριστών είναι ο τρόπος με τον οποίο αντλούν τα εισοδήματά τους. Η  συγκεκριμένη περιοχή φημίζεται για τις φυτείες καπνού και οι νέοι με τα ποδήλατα προσφέρονται να σε οδηγήσουν να επισκεφτείς κάποια φυτεία που οι ίδιοι φυσικά έχουν επιλέξει και έχουν διαπραγματευτεί την προμήθεια.

Είχε μεσημεριάσει, ο ήλιος ήταν κάθετος και πολλές Κουβανές κρατούσαν ομπρέλες για να προστατευτούν από τον ήλιο. Ο κόσμος έδειχνε ιδιαίτερα χαλαρός και φιλικός. Στον κεντρικό δρόμο βρισκόταν η ακαδημία Σκακιού. Κάτω από την σκιά, πίσω από τις χαρακτηριστικές καμάρες της πόλης, αρκετοί Κουβανοί με τα πρόσωπά τους σοβαρά και προσηλωμένα σκέφτονταν την επόμενη κίνηση. Σε αυτά τα σημεία μπροστά στα σπίτια, τα προστατευμένα από τον ήλιο, οι δραστηριότητες ποίκιλαν από απλό κουτσομπολιό μεταξύ φίλων μέχρι ξύρισμα, κούρεμα από επαγγελματίες. Δεκαπέντε χιλιόμετρα βορειότερα από το Pinar del Rio βρισκόταν το Βινιάλες.

Μια άλλη, κινηματογραφική εποχή

Τον δρόμο που οδηγούσε στην πλέον φημισμένη πεδιάδα της Κούβας περιστοίχιζαν ψηλά πεύκα. Πριν ακόμα φτάσουμε στην πόλη τα mogotes,  το σήμα κατατεθέν της περιοχής,  είχαν κάνει την εμφάνιση τους στον ορίζοντα. Οι καβαλάρηδες (guajiros)  με τα σομπρέρο τους, που δούλευαν στις φυτείες καπνού και επέστρεφαν στα σπίτια τους μας μετέφεραν σε μια άλλη εποχή. Η πόλη που μας υποδέχθηκε μετά από λίγο ενίσχυσε αυτή την εντύπωση. Μεγάλοι δρόμοι με άλογα και κάρα πλαισιωμένοι από χαμηλά, φροντισμένα σπίτια. Στις χαρακτηριστικές κουνιστές καρέκλες μπροστά στα σπίτια ντόπιοι και τουρίστες απολάμβαναν την απογευματινή ηρεμία.

Πολλά από αυτά τα σπίτια ήταν Casas Particulares και μπορούσες να τα διακρίνεις από το σήμα που έχουν μπροστά στην πόρτα τους και δηλώνει ότι είναι νόμιμα. Κάθε σπίτι μπορεί να διαθέσει μέχρι δύο δωμάτια και για κάθε δωμάτιο ο ιδιοκτήτης έχει την υποχρέωση να καταβάλει στο κράτος συγκεκριμένο ποσό κάθε μήνα ανεξαρτήτως της ζήτησης. Η τιμή για το δωμάτιο ήταν 25 CUC και σύντομα βρήκαμε ένα όμορφο σπίτι και μια γλυκιά οικοδέσποινα. Τα δωμάτια βρισκόντουσαν στην πίσω αυλή. Στις εννέα η ώρα το βράδυ που γυρνάγαμε από το εστιατόριο η πόλη ήταν τόσο ήσυχη που σου έδινε την εντύπωση ότι ήταν περασμένα μεσάνυχτα.

Η πλατεία της πόλη ήταν αρκετά κινηματογραφική. Θύμιζε λίγο από Μεξικάνικη πλατεία με την εκκλησία της, τις καμάρες της, τον ορίζοντα να διαγράφεται πάνω από τα χαμηλά σπίτια και τον κουβανικό ήλιο να την λούζει στο μεγαλύτερο μέρος της. Η πλατεία ήταν η καρδιά της πόλης και φαινόταν γεμάτη όλες τις ώρες. Πολλά πιτσιρίκια έπαιζαν σκάκι ενώ οι γυναίκες έκαναν τα ψώνια τους από τους πάγκους με τα κηπευτικά.

Η επαρχιακή αυτή πόλη παρόλο το γεγονός ότι δέχεται τεράστιο αριθμό τουριστών (πούλμαν με προορισμό το Βινιάλες φεύγουν καθημερινά από όλα σχεδόν τα μεγάλα ξενοδοχεία της Αβάνας), δεν φάνηκε να έχει υποστεί τη διάβρωση που συχνά υφίστανται οι τουριστικοί προορισμοί. Η ηρεμία των ανθρώπων φαινόταν στα χαμογελαστά πρόσωπά τους. Και ήταν μια ηρεμία μεταδοτική. Μια ηρεμία που προερχόταν κυρίως από την όμορφη σχέση μεταξύ ανθρώπων και φύσης. Μια τεράστια πεδιάδα με απίστευτη βλάστηση, υπέροχα δέντρα, φυτείες καπνού και φυσικά τα mogotes.

Τα βουνά από ασβεστόλιθο, τα mogotes, με τα χρόνια διαβρώθηκαν εσωτερικά και δημιουργήθηκαν τεράστιες σπηλιές. Αυτές οι σπηλιές που σήμερα λειτουργούν ως αξιοθέατα υπήρξαν για πολλά χρόνια πριν την άφιξη των Ισπανών κατοικίες των ιθαγενών της περιοχής αλλά και κατά τη διάρκεια της Ισπανικής κυριαρχίας αποτέλεσαν καταφύγιο για τους σκλάβους που ζώντας κάτω από απάνθρωπες συνθήκες το έσκαγαν και έψαχναν μέρος να κρυφτούν. Μία από τις πιο όμορφες σπηλιές, η la Cueva del Indio, πέντε χιλιόμετρα έξω από την πόλη ήταν η πλέον τουριστική. Η σπηλιά αυτή εσωτερικά είχε νερό και μπορούσες να θαυμάσεις την ομορφιά της με μια από τις βάρκες που υπήρχαν για την εξυπηρέτηση των τουριστών (με αντίτιμο φυσικά). Η βόλτα με τη βάρκα απεδείχθη σύντομη αναλογικά με τον χρόνο που περιμέναμε για να μπούμε  στη βάρκα!

Είχε μεσημεριάσει και καθίσαμε να φάμε στο εστιατόριο δίπλα στη σπηλιά. Κάποια στιγμή γύρισα το κεφάλι μου και είδα κάποιον από το προσωπικό της κουζίνας να στέκεται στην πόρτα. Το χρώμα και τα χαρακτηριστικά αυτού του ανθρώπου με μετέφεραν στην Αφρική. Για λίγα δευτερόλεπτα δεν είχα συναίσθηση σε ποια χώρα βρισκόμουνα! Έπρεπε όμως να συνηθίσω.

Μαζί με τον...Τσε

Παρόλο που δεν είχαμε αρκετές πληροφορίες για το που ακριβώς βρισκότανε, αποφασίσαμε να επισκεφτούμε την Cueva de los Portales, τη σπηλιά του Τσε. Μετά από καμιά εικοσαριά ερωτήσεις και άλλες τόσες υποδείξεις την βρήκαμε. Δεν ήταν ακριβώς σπηλιά αλλά ένα τεράστιο άνοιγμα μέσα στα βράχια με ένα ποταμάκι να την διασχίζει.

Ευάερη, ευήλια και ευρύχωρη  αυτή η σπηλιά ήταν το αρχηγείο του Τσε κατά την περίοδο που η Κούβα είχε στραμμένο επάνω της το παγκόσμιο ενδιαφέρον, την περίοδο της κρίσης των πυραύλων. Κάτω από ένα τεράστιο βράχο ένα πρόχειρο κτίσμα χωρίς οροφή. Ένα κρεβάτι (ράντζο) και ένα γραφείο για επίπλωση και οι ταμπέλες στον τοίχο να δηλώνουν ότι ανήκαν στον Τσε. Το αίσθημα ότι βρισκόσουνα στο ίδιο ακριβώς σημείο που είχε υπάρξει έστω και για μικρό χρονικό διάστημα ο επαναστάτης μύθος της δεύτερης πεντηκονταετίας του εικοστού αιώνα, σε έκανε να ανατριχιάζεις!

Με κατεύθυνση ανατολικά

Τώρα που είχαμε πάρει μια καλή γεύση του τί εστί εθνικός δρόμος στην Κούβα ήμασταν πανέτοιμοι να πάμε ανατολικά. Στον περιφερειακό γύρω από την Αβάνα συναντήσαμε το δρόμο με κατεύθυνση την παραλιακή πόλη Cienfuegos στα νότια του νησιού.  Οι  Κουβανοί  που προσπαθούσαν να πουλήσουν τα προϊόντα τους στα διερχόμενα αυτοκίνητα στέκονταν στην αριστερή πλευρά του δρόμου, από την μεριά της νησίδας! Τα αυτοκίνητα μπορούσαν να σταματήσουν να κάνουν τα ψώνια τους στην λωρίδα ταχείας κυκλοφορίας! Προφανώς, λωρίδα ταχείας κυκλοφορία δεν υφίσταται!

Στη μέση περίπου της διαδρομής οι ταμπέλες για Cienfuegos μας οδηγούσαν εκτός εθνικής οδού. Οι αρχικοί μας φόβοι ότι οι επαρχιακοί δρόμοι θα μας δυσκολέψουν αποδείχθηκαν αβάσιμοι. Οι επαρχιακοί δρόμοι της Κούβας είναι κομμένοι σε τέλειες ευθείες! Και όσον αφορά την κεντρική Κούβα, διασχίζοντάς την αντιλαμβάνεσαι ότι αυτό το νησί παράγει πολύ, μα πάρα πολύ ζάχαρη. Φυτείες από ζαχαροκάλαμα απλώνονταν παντού στον ορίζοντα.

Στα μέσα του 18^ου αιώνα η Κούβα άρχισε να καλλιεργεί ζαχαροκάλαμα σε τέτοια έκταση που έναν αιώνα αργότερα ήταν η πρώτη χώρα σε παραγωγή ζάχαρης στον κόσμο. Η ολοένα αυξανόμενη ζήτηση για ζάχαρη στις Ηνωμένες Πολιτείες ανάγκασε τις κυβερνήσεις τους (τον Τόμας Τζέφερσον το 1808 και τον Πολκ το 1845) να ζητήσουν από τους Ισπανούς να αγοράσουν το νησί και να το προσαρτήσουν στα εδάφη τους. Οι Ισπανοί φυσικά αρνήθηκαν και συνέχισαν να φέρνουν σκλάβους από την Αφρική για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις ολοένα αυξανόμενες καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Υπολογίζεται ότι μέχρι το 1840 περίπου 400.000 σκλάβοι βρισκόντουσαν στο νησί. Οι περισσότεροι από αυτούς είχαν καταγωγή από την Δυτική Αφρική.  Όταν η δουλεία καταργήθηκε το 1886, οι Αφρικανοί σκλάβοι έγιναν ελεύθεροι πολίτες προσδίδοντας έτσι στην εθνική και χρωματική ποικιλία που χαρακτηρίζει τον λαό της Κούβας.

Εκτός όμως από τους σκλάβους από την Αφρικανική ήπειρο ένα γεγονός, μια επανάσταση που έγινε στο γειτονικό νησί της Αιτής το 1791 έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο μωσαϊκό των εθνικοτήτων που απαρτίζουν τον λαό της Κούβας. Η Αιτή υπήρξε Γαλλική αποικία από τα μέσα του 17^ου αιώνα και πολύ γρήγορα έγινε μεγάλη δύναμη στην παραγωγή ζάχαρης. Οι φυτείες όμως χρειαζόντουσαν χέρια και δεν θα ήταν δυνατή η καλλιέργειά τους χωρίς σκλάβους.

Η μαζική εισαγωγή σκλάβων όμως με τα χρόνια έφερε σε μειονεκτική θέση τους γαιοκτήμονες που αριθμητικά ήταν πολύ λιγότεροι. Οι σκλάβοι της Αιτής ενθαρρυμένοι από την επανάσταση που είχε πραγματοποιηθεί στην Γαλλία το 1789, επαναστάτησαν ενάντια στους Γάλλους αποικιοκράτες. Πολλοί γαιοκτήμονες σκοτώθηκαν αλλά οι 30.000 που κατάφεραν να γλυτώσουν πήγαν στην γειτονική Κούβα. Έτσι η Κούβα απέκτησε και… Γάλλους στη σύνθεση της.

Σιένφουέγος – Το Παρίσι της Κούβας

Η πόλη Σιένφουέγος βρίσκεται στην εσωτερική πλευρά ενός τεράστιου κόλπου επιφάνειας 88 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ο τρίτος μεγαλύτερος στην Κούβα. Η ιστορία της πόλης ξεκινάει το 1819 όταν Γάλλοι κατά το πλείστον έποικοι έφτιαξαν τα πρώτα σπίτια. Ήταν άτυχοι όμως γιατί το 1821 ένας τυφώνας τα γκρέμισε σχεδόν όλα. Ξαναρχίζοντας από την αρχή θεώρησαν καλό να αλλάξουν και το όνομα που είχε η πόλη μέχρι εκείνη τη στιγμή και την βάπτισαν Σιένφουέγος, από το όνομα του κυβερνήτη της Κούβας εκείνης της εποχής.

Οι Γάλλοι έποικοι ασχολήθηκαν με την παραγωγή ζάχαρης που εκείνη την εποχή βρισκόταν στο απόγειό της. Η άφιξη του σιδηρόδρομου το 1850 μάλιστα, στάθηκε αφορμή οι προσωπικές περιουσίες κάποιων, να εκτιναχθούν στα ύψη. Δεν τσιγκουνεύτηκαν καθόλου όταν ήρθε η ώρα να επενδύσουν τα χρήματά τους στα απίθανα κτίρια που χαρακτηρίζουν μέχρι και σήμερα την πόλη Σιένφουέγος.  Η αρχιτεκτονική των κτιρίων με έντονες γαλλικές επιρροές, οι φαρδιοί δρόμοι, η φινέτσα της πόλης γενικότερα της δίνουν έναν αέρα Παρισιού. Αλλά η πόλη αυτή βρέχεται από θάλασσα και η κουλτούρα της πόλης είναι έντονα επηρεασμένη από το υγρό στοιχείο.

Στους παραλιακούς δρόμους οι περισσότεροι άνθρωποι που συναντάς φοράνε μαγιό. Πολύ χαλαροί με το σώμα τους οι Κουβανοί και καθόλου σεμνότυφοι, δείχνουν να χαίρονται τη ζωή τους δίπλα στη θάλασσα. Η εικόνα στους δρόμους ήταν οικεία. Η ενέργεια των ανθρώπων είχε κάτι από τη δική μας ενέργεια όταν γυρνάμε από τη θάλασσα μια ζεστή καλοκαιρινή ημέρα. Κάποια στιγμή βγαίνοντας από το αυτοκίνητο για λίγο, ακουμπήσαμε μια τσάντα πάνω στο καπό, την ξεχάσαμε και φύγαμε. Λίγα λεπτά αργότερα στον κεντρικό δρόμο ένας νεαρός έτρεχε πίσω από το αυτοκίνητό μας, κουνώντας την τσάντα που δεν είχαμε καν καταλάβει ότι την είχαμε χάσει. Ευτυχώς την αναγνωρίσαμε. Είχε μέσα τα διαβατήριά μας!

Κεντρική Κούβα: Ο Καμίλο, ο Τσε και η "Αθήνα"

 

Κείμενο - Φωτογραφίες : Βικτωρία Μαζεμένου

Σαν σκηνικό από ταινία εποχής και μόλις δώδεκα χιλιόμετρα από τις κατάλευκες παραλίες της Καραϊβικής, το Τρινιδάδ στέκεται αμφιθεατρικά στους πρόποδες της οροσειράς Έσκαμπρέι,  μεταφέροντας τους επισκέπτες πίσω στον χρόνο.

Μόλις ογδόντα πέντε χιλιόμετρα από την πόλη Σιένφουέγος, φτάσαμε στο Τρινιδάδ μόλις σκοτείνιαζε.  Παρόλο που γνωρίζαμε ότι αυτή η πόλη ήταν ξεχωριστή, η έκπληξή μας όταν αρχίσαμε να περπατάμε στα λιθόστρωτα σοκάκια της ήταν μεγάλη. Νοιώσαμε σαν να είχαμε επιστρέψει στο 1850!

Ψάχνοντας για δωμάτια επισκεφτήκαμε αρκετές Casas Particulares (το Τρινιδάδ έχει περίπου 400) πράγμα που μας έδωσε την ευκαιρία να θαυμάσουμε τα υπέροχα σπίτια της πόλης, με τα εσωτερικά αίθρια, που μαρτυρούσαν τον πλούτο των κατοίκων εκείνης της εποχής. Μια εύφορη γειτονική πεδιάδα (Valle de Ingenios) και η αυξανόμενη ζήτηση για ζάχαρη, έκανε τους κατοίκους της πόλης, στο πρώτο μισό του 19^ου αιώνα, εξαιρετικά πλούσιους.

Με τη μεταφορά της καλλιέργειας των ζαχαροκάλαμων σε γειτονικές επαρχίες, το Τρινιδάδ μπήκε σε οικονομική ύφεση. Η αναγέννηση της πόλης σαν τουριστικός προορισμός ξεκίνησε το 1950 όταν ο δικτάτορας Μπατίστα, αναγνωρίζοντας την ιστορική αξία της, την έκρινε διατηρητέα.

Τρεις όμορφες μέρες

Με δέκα CUC (1 CUC = 1,16 ευρώ) το άτομο τρώγαμε στις Casas Particulares και το δείπνο περιελάμβανε σχεδόν πάντα … αστακό! Τα βράδια δίπλα στη κεντρική πλατεία (plaza Mayor) μια σκάλα πλάτους 10 περίπου μέτρων φιλοξενούσε ντόπιους και τουρίστες, που ήθελαν να απολαύσουν τα ποτά τους στους ρυθμούς της Σάλσα. Μείναμε κατενθουσιασμένοι βλέποντας Κουβανούς αλλά και τουρίστες (δεινούς χορευτές Σάλσα όλοι τους) να προσφέρουν ένα απίστευτο θέαμα που σε έκανε να σκας από ζήλια και να υπόσχεσαι στον εαυτό σου ότι με την πρώτη ευκαιρία θα μάθεις και εσύ! Το μόνο παρατράγουδο ήταν οι… Γερμανοί.

Όταν ένα βράδυ είπα στο τουρίστα που καθόταν δίπλα μου ότι είμαστε Έλληνες μου λέει «escaping the catastrophe?» «αποδράσατε από την καταστροφή;(!)».

Η πόλη ήταν τόσο κινηματογραφική που κατά τη διάρκεια της ημέρας  δεν χόρταινες να τριγυρίζεις στα στενά της φωτογραφίζοντας και γνωρίζοντας κόσμο.

Σύμβολο Ανεξαρτησίας

Τα ονόματα των κεντρικών δρόμων της πόλης του Τρινιδάδ, όπως ακριβώς και σε κάθε πόλη της Κούβας, αντικατόπτριζαν την ιστορία της χώρας. Ο κεντρικός δρόμος ή η κεντρική πλατεία, έφερε το όνομα του Χοσέ Μαρτί, του ήρωα σύμβολο της Κούβας. Ο Χοσέ Μαρτί, ο απόστολος της ανεξαρτησίας της Κούβας, όπως είπε και ο Φιντέλ Κάστρο, ήταν αυτός που έθεσε τα θεμέλια της απελευθέρωσης από τους Ισπανούς μετά από τετρακόσια χρόνια κυριαρχίας τους στο νησί.

Ο Χοσέ Μαρτί πέθανε σε μάχη κατά των Ισπανών το 1895 και δυστυχώς δεν ζούσε όταν τρία χρόνια αργότερα, με την βοήθεια των Αμερικάνων, η Κούβα απέκτησε την ανεξαρτησία της. Το όνειρο του Μαρτί και των άλλων ηρώων της επανάστασης γινόταν πραγματικότητα αλλά δυστυχώς η Κούβα ξεφορτωνότανε τους Ισπανούς και φορτωνότανε τους Αμερικάνους. Θα χρειαζόταν άλλη μία επανάσταση στο μέλλον για να ξεφορτωθεί και αυτούς! Ο Χοσέ Μαρτί υπήρξε πολέμιος της Αμερικανικής επεκτατικής πολιτικής και είχε γρήγορα αντιληφθεί την ιμπεριαλιστική πολιτική που ετοιμαζόντουσαν να εφαρμόσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες σε όλη τη Λατινική Αμερική, συμπεριλαμβανομένης της Κούβας.

Μία από τις ωραιότερες παραλίες της Κούβας στη νότια πλευρά της απείχε από το Τρινιδάδ μόλις δώδεκα χιλιόμετρα. Στην παραλία Αντσόν με την άσπρη άμμο της και την τροπική της βλάστηση  πίναμε τις μπύρες μας (Bucanero Fuerte) και ατενίζαμε την Καραϊβική Θάλασσα. Κάπου στο βάθος (στον χάρτη το είδαμε) βρισκόντουσαν τα γνωστά νησιά Κάιμαν, ο παράδεισος των offshore εταιριών! Η Κούβα έδειχνε να είναι περικυκλωμένη από τον άσπονδο εχθρό της …τον Ιμπεριαλισμό!

Δύο Καναδοί στη Κάμαγκουέι

Επόμενος σταθμός στο οδοιπορικό μας, η πόλη Κάμαγκουέι. Οι ποδηλάτες που μας υποδέχθηκαν, μας βοήθησαν να βρούμε τον δρόμο μας στα στενά της πόλης. Ταλαιπωρημένοι από τις επιδρομές των πειρατών, όταν αρχικά ζούσαν σε παράκτιες περιοχές, οι πρώτοι κάτοικοι της σχεδίασαν την πόλη αυτή να λειτουργεί αποτρεπτικά και ….. την έκαναν σαν λαβύρινθο!

Όλοι οι δρόμοι της πόλης ήταν στενοί, δαιδαλώδεις και μιας κατεύθυνσης. Με το αυτοκίνητο ήταν δύσκολο να μετακινηθείς γιατί ποτέ δεν έφτανες εκεί που ήθελες. Με τα πόδια κάτι γινότανε. Τουλάχιστον δεν ξέφευγες από το κέντρο της πόλης.

Στην έρευνα που κάναμε για casa particulare δεν σταθήκαμε τυχεροί αλλά το ξενοδοχείο που βρήκαμε μας αποζημίωσε. Σε αρκετά αποικιακό στυλ, το ξενοδοχείο Κολόν είχε ένα εσωτερικό αίθριο που σε χαλάρωνε από τους ρυθμούς της πόλης, που κατά τη διάρκεια της ημέρας χτύπαγαν κόκκινο.

Το πρώτο βράδυ πίνοντας τα Μοχίτο μας στο μπαρ γνωρίσαμε δύο Καναδούς. Είχαν ταξιδέψει στην κεντρική Κούβα με ποδήλατά (!), που τα είχαν φέρει μαζί τους από τον Καναδά. Το ταξίδι τους τελείωνε στο Κάμαγκουέι. Την επόμενη θα φεύγανε για Μόντρεαλ αεροπορικώς χωρίς τα… ποδήλατά τους. Τα είχανε δωρίσει σε Κουβανούς. Μπράβο τους, αν και άνω των πενήντα ταξιδεύανε με ποδήλατο. Μιλώντας μαζί τους μάθαμε ότι η Κούβα είναι για τους Καναδούς ένας από τους δημοφιλέστερους και φτηνούς προορισμούς. Τα πακέτα με προορισμό την Κούβα είναι πολλά και με μια πτήση σχετικά σύντομη (λιγότερο από τέσσερις ώρες) πολλοί Καναδοί έρχονται και ξανάρχονται.

Το Κάμαγκουέι όμως είναι μια ξεχωριστή πόλη…… συνυφασμένη στο μυαλό όλων των Κουβανών με ένα γεγονός που νοιώθουν να τους αφορά άμεσα, παρόλα τα χρόνια που έχουν μεσολαβήσει. Από αυτή την πόλη ξεκίνησε το τελευταίο ταξίδι της ζωής του, στις 28 Οκτωβρίου του 1959 ο Καμίλο Σιένφουέγος, ο λατρεμένος και αδικοχαμένος ήρωας της επανάστασης.

Καμίλο Σιένφουέγος: Ένας διαφορετικός ήρωας

Γεννημένος στις 6 Φεβρουαρίου του 1932 στην Αβάνα, ο Καμίλο γνωρίστηκε με τους αδελφούς Κάστρο στο Μεξικό το 1956, την περίοδο δηλαδή που προετοίμαζαν την απόβαση στην Κούβα με την ελπίδα να ανατρέψουν την δικτατορία του Μπατίστα. Η επαναστατική σπίθα άναψε στον Καμίλο όταν κατά τη διάρκεια μιας διαδήλωσης στην Αβάνα τον προηγούμενο χρόνο, κατά της δικτατορίας του Μπατίστα, δέχτηκε μια σφαίρα στο πόδι και έμεινε στο νοσοκομείο.

Ο Καμίλο αν και μπήκε στην ομάδα του Κάστρο σχετικά αργά, σύντομα ξεχώρισε.

Μαζί με τους αδελφούς Κάστρο και τον Τσε αποτέλεσαν την ηρωική τετράδα της επανάστασης. Ο Φιντέλ αναγνωρίζοντας την γενναιότητα του Καμίλο λίγο μετά την αποβίβαση στην Κούβα τον έκανε Comandante. Για δύο ολόκληρα χρόνια Καμίλο και Τσε, οι δύο Comandante του επαναστατικού στρατού έδωσαν σκληρές μάχες. Στις 8 Ιανουαρίου του 1959 πρώτος ο Καμίλο μπαίνει στην Αβάνα θριαμβευτής. Η επανάσταση είχε στεφθεί με επιτυχία.

Ο Καμίλο όμως δεν κέρδισε μόνο την επανάσταση. Η προσωπικότητά του είχε κερδίσει την καρδιά του λαού της Κούβας. Είχε χιούμορ, ήταν ιδιαίτερα προσιτός και εξαιρετικά συμπαθής. Αν και αριστερός δεν ήταν κομμουνιστής. Το αγαπημένο παιδί της Κούβας όμως έφυγε νωρίς, αφήνοντας στις καρδιές των Κουβανών ένα τεράστιο κενό. Ακόμα και σήμερα, ακόμα και οι πολύ νεότερες γενιές, πενθούν τον χαμό του Καμίλο τους.

Τον Οκτώβριο του 1959 ο Φιντέλ έστειλε τον Καμίλο στο Κάμαγκουέι να συλλάβει  τον Huber Matos, που αν και αποτέλεσε έναν από τους αρχηγούς του επαναστατικού στρατού, τώρα έδειχνε να αποστατεί. Αν και ο Καμίλο ήταν φίλος με τον Μάτος τον συνέλαβε, υπακούοντας τις διαταγές του Φιντέλ. Κατά την επιστροφή του στην Αβάνα όμως, το μικρό αεροπλάνο Cessna που επέβαινε ο Καμίλο εξαφανίστηκε και ποτέ δεν βρέθηκε ούτε αεροπλάνο, ούτε Καμίλο!

 Τσε και Καμίλο στη Σάντα Κλάρα (φώτο LIFE, 1958)

Η επίσημη εκδοχή είναι ότι το αεροπλάνο έπεσε στην θάλασσα, γι αυτό και δεν βρέθηκε ποτέ. Για πάνω από δύο εβδομάδες έψαχναν παντού να εντοπίσουν τα συντρίμμια του αεροπλάνου. Μάταια. Υπάρχουν όμως και άλλες εκδοχές. Μεγάλο μέρος του κουβανέζικου λαού πιστεύει ότι τον Καμίλο τον «έφαγε» ο Φιντέλ, ίσως και ο Ραούλ. Τον ζήλευαν και τον φοβόντουσαν. Ζήλευαν την δημοτικότητά και ικανότητα του, ενώ οι πολιτικές του πεποιθήσεις δεν έδειχναν να συγκλίνουν με αυτές  των αδελφών Κάστρο.

Την επόμενη ημέρα σε ένα μαγαζί στο κέντρο της πόλης πίναμε καφέ με τους Καναδούς, όταν στην παρέα μας προσετέθη ο Μάρκο.  Κουβανός από την Αβάνα.  Νέο παιδί, μου έκανε εντύπωση όταν η συζήτηση ήρθε στον Καμίλο, η παθιασμένη αντίδρασή του. Λες και αναφερόταν σε κάτι που συνέβη στον πατέρα του. «Ναι καλά,  έπεσε το αεροπλάνο στη θάλασσα… Ποιόν κοροϊδεύουνε; Δεν υπάρχει θάλασσα μεταξύ Κάμαγκουέι και Αβάνας. Kοίτα το χάρτη!»  Στη συνέχεια μου είπε κάτι απίστευτο. Στην πλατεία της επανάστασης, στην Αβάνα, το πρόσωπο του Καμίλο είχε αναρτηθεί μόλις πέρσι. Δεν  το πίστευα!

«Είναι δυνατόν να έχουμε τόσα χρόνια τον Τσε, τον Αργεντίνο και να μην έχουμε τον Καμίλο, τον Κουβανό; Eξήγησε μου πως γίνεται αυτό!» Η μοναδική ίσως εξήγηση δίνεται έμμεσα, από το στόμα των ίδιων των Κουβανών που επανειλημμένως τους άκουσα να λένε, «Αν ζούσε ο Καμίλο αυτός θα ήταν ο πρόεδρος της Κούβας!»

Ήρθε η ώρα του γυρισμού. Οι δέκα ημέρες κόντευαν να περάσουν και στην διαδρομή προς την Αβάνα έπρεπε οπωσδήποτε να επισκεφθούμε την πόλη της Σάντα Κλάρα την πόλη του Τσε.

Η πόλη της τελικής νίκης

Από την πρώτη ώρα που βρεθήκαμε σε αυτή την πόλη, ένοιωσα κάτι το διαφορετικό στους ανθρώπους.  Έδειχναν να έχουν μια κουλτούρα που δεν την είχα δει σε άλλες πόλεις. Δεν μου έκανε καθόλου εντύπωση όταν πληροφορήθηκα ότι στην Σάντα Κλάρα βρίσκεται το μεγαλύτερο πανεπιστήμιο εκτός Αβάνας.

Σε ένα καφέ βρισκόταν ένα ζευγάρι γύρω στα τριανταπέντε. Αυτή μαύρη, αυτός… Ισπανόφερνε. Δεν ανταλλάξαμε κουβέντα, όμως αισθάνθηκα ότι τους γνώριζα. Μου μίλαγαν τα μάτια τους! Ήταν και οι δύο τόσο εκφραστικοί που σου μεταδίδανε πως νοιώθανε σαν τα «ποντίκια» σε εργαστηριακό πείραμα. Ακόμα και σήμερα νοιώθω τα μάτια τους πάνω μου. Άλλωστε σε αυτή την πόλη, δεν χρειάστηκε να κάνω ερωτήσεις.  Μου τα είπανε χωρίς να τους ρωτήσω. «Κανένας δεν είναι ευχαριστημένος με την κατάσταση στην Κούβα, νοιώθουμε εγκλωβισμένοι».

Κάποια στιγμή, σε ένα από τα καφέ που καθίσαμε, μπήκε ένας σχετικά ηλικιωμένος άνδρας, κάθισε και ακούμπησε το βιβλίο που διάβαζε πάνω στο τραπέζι. Βγαίνοντας από το μαγαζί του μιλήσαμε και βρήκα την ευκαιρία να δω τι διαβάζει. Το βιβλίο είχε τίτλο  «Η στρατηγική στις μάχες που έδωσαν Τσε και Καμίλο». Αναμενόμενο. Οι οπαδοί του Κάστρο και της επανάστασης δεν είναι πλέον παρά μόνο οι συνομήλικοί του. Για τα νέα παιδιά η επανάσταση ανήκει κάπου στο παρελθόν και σίγουρα έχει διαρκέσει πολύ, για να έχει διατηρήσει τα ιδανικά με τα οποία είχε κάποτε ξεκινήσει!

Η ίδια η πόλη έφερνε ακόμα ανεξίτηλα τα σημάδια από την επανάσταση. Η Σάντα Κλάρα ήταν η πόλη όπου δόθηκε η τελευταία μάχη στην επανάσταση κατά του Μπατίστα. Καμίλο και Τσέ επιτέθηκαν ταυτόχρονα στην πόλη της Σάντα Κλάρα, στις 31 Δεκεμβρίου του 1958, αφού πρώτα ο Τσε είχε εκτροχιάσει ένα τραίνο γεμάτο στρατό και προμήθειες για τον εχθρό και ο Καμίλο είχε νικήσει τα στρατεύματα του δικτάτορα σε μια μάχη που έγινε εκεί κοντά (Battle of Yaguajay). Η μάχη για την κατάληψη της πόλης υπήρξε σχετικά εύκολη υπόθεση και είχε ολοκληρωθεί μέχρι το απόγευμα. Ο Μπατίστα εγκατέλειψε οριστικά τη χώρα 12 ώρες αργότερα. Μια καινούργια περίοδος ξεκίναγε για την Κούβα. Τα κτίρια της πόλης της Σάντα Κλάρα όμως πενήντα χρόνια αργότερα, έχουν ακόμα τις τρύπες από τις σφαίρες εκείνης της ολιγόωρης μάχης. Και φυσικά εξαιτίας αυτής, της τελικής νίκης της επανάστασης η συγκεκριμένη πόλη επιλέχθηκε να φιλοξενήσει  την μνήμη και τα οστά του Τσε.

Η επιστροφή του  Κομάνταντε

Το  πολεοδομικό συγκρότημα Ερνέστο «Τσε Γκεβάρα» ολοκληρώθηκε το 1988 και ήταν  αφιερωμένο στην μνήμη του Αργεντινού επαναστάτη. Σε αυτή την τεράστια πλατεία ανάμεσα σε δεκάδες αναπαραστάσεις από τη ζωή του και το τελευταίο γράμμα του Τσε προς τον Φιντέλ να κατέχει περίοπτη θέση, δεσπόζει το χάλκινο άγαλμα «El Che» που ανεγέρθη το 1987, είκοσι χρόνια μετά τον θάνατό του.

Τα επαναστατικά στρατεύματα  στη Σάντα Κλάρα (Φώτο Magnum, Ιανουάριος 1959)

Ο Τσε εκτελέστηκε το 1967 μαζί με τους συντρόφους του στη Βολιβία. Τριάντα χρόνια αργότερα εντοπίστηκαν οι ομαδικοί τάφοι τους και τα οστά τους επέστρεψαν στην Κούβα. Στις 17 Οκτωβρίου του 1997 σε μια μεγάλη τελετή, με στρατιωτικές τιμές, τα λείψανα του Τσε και των συντρόφων του τοποθετήθηκαν στο μαυσωλείο.

Ήταν μεσημέρι και ο ήλιος ήταν απίστευτα ζεστός και δυνατός. Το μαυσωλείο αντίθετα ήταν αχνά φωτισμένο, δροσερό αλλά σχετικά μικρό και δεν σου επέτρεπε να παραμείνεις εκεί για όσο χρόνο πραγματικά επιθυμούσες. Στην μία πλευρά του χώρου μια φλόγα έκαιγε. Ήταν η «αιώνια φλόγα» που είχε ανάψει ο Φιντέλ Κάστρο την ημέρα της τελετής, το 1997, στην μνήμη του φίλου και συναγωνιστή του.

Η διπλανή αίθουσα φιλοξενούσε το μουσείο. Τα εκθέματα ήταν κυρίως φωτογραφίες με πρωταγωνιστή φυσικά τον Τσε. Μια τεράστια κεντρική φωτογραφία τον απεικόνιζε μαζί με τον Φιντέλ και τον Ραούλ. Προβληματίστηκα λίγο και έψαξα να δω αν σε κάποια από τις φωτογραφίες υπάρχει και ο Καμίλο. Οι δύο τους υπήρξαν πολύ δεμένοι και δεν δικαιολογείτο η απουσία του Καμίλο από ένα μουσείο αφιερωμένο στον Τσε και μάλιστα στην πόλη που είχανε πολεμήσει και νικήσει ενωμένοι. Και όμως  ο Καμίλο δεν υπήρχε.

 Ματάνζας  “ Η Αθήνα της Κούβας”

Στο δρόμο για την Αβάνα επισκεφθήκαμε την πόλη που μας έκανε την τιμή να αποκαλείται «η Αθήνα της Κούβας», το Ματάνζας. Μόλις μία ώρα από την πρωτεύουσα, στο βόρειο τμήμα του νησιού, δίπλα στη θάλασσα, αυτή η πόλη κατά τη διάρκεια του 19^ου αιώνα ανταγωνιζόταν την Αβάνα στο εμπόριο, στις τέχνες και στα γράμματα. Οι μεγάλοι λογοτέχνες που έζησαν εδώ και τα έργα που άφησαν κληρονομιά υπήρξε η αιτία το Ματάνζας να χαρακτηριστεί και ως «Η Αθήνα της Κούβας». Δυστυχώς μετά την επανάσταση του ’59 η πόλη αυτή, με την ιδιαίτερη πολιτιστική κληρονομιά, ξεχάστηκε. Οι κάτοικοί της όμως ποτέ δεν ξεχνάνε την ιστορία τους.

Δεν είχαμε προλάβει να παρκάρουμε και ένας προχωρημένης ηλικίας κύριος ήρθε να μας υποδεχθεί. Όταν έμαθε ότι είμαστε Έλληνες ξετρελάθηκε και άρχισε να μας μιλάει ακατάπαυστα. Βλέπετε και ο ίδιος ήταν καθηγητής ιστορίας στο γυμνάσιο και έτρεφε ιδιαίτερη αγάπη για την Αρχαία Ελληνική ιστορία. Αλλά η ζέστη ήταν έντονη και εμείς νοιώθαμε διψασμένοι. Καταφέραμε και ξεγλιστρήσαμε και ήπιαμε μια παγωμένη μπύρα σε μια υπέροχη μπυραρία, κατά τη γνώμη μου την ωραιότερη που συναντήσαμε στην Κούβα. Στο κέντρο του μαγαζιού μια αφίσα απεικόνιζε την πόλη του παρελθόντος και στο πάνω μέρος της έγραφε: Matanzas “ Atenas de Cuba”.

Κουρασμένοι, αλλά ικανοποιημένοι, γυρίσαμε στην Αβάνα. Τέρμα το αυτοκίνητο! Μπροστά μας είχαμε μια ολόκληρη βδομάδα να περπατήσουμε, να γνωρίσουμε, να ζήσουμε την πόλη αυτή που για τόσα χρόνια κρατούσε μια  ξεχωριστή θέση στα όνειρά μας!